Z dziećmi w domu najczęściej zostają mamy. Wykorzystują do tego płatne urlopy macierzyński oraz rodzicielski. Jest jednak świadczenie, które przysługuje wyłącznie tatusiom. Jak często mężczyźni korzystają z urlopu ojcowskiego wypłacanego przez ZUS?

Ojcowski jest tylko dla mężczyzn

Urlop ojcowski to świadczenie wprowadzone w Kodeksie pracy w 2010 r. Do początku 2012 r. wymiar tego urlopu ustalono na tydzień, po czym został wydłużony do 14 dni i tak jest do dzisiaj.

– Ojcowie z Opolszczyzny coraz częściej decydują się na urlop ojcowski. W minionym roku opolski ZUS wypłacił 3777 zasiłków macierzyńskich z tytułu urlopu ojcowskiego. W całej Polsce z tego świadczenia skorzystało ponad 162 tysiące mężczyzn i było to 64 procent uprawnionych do tego ojców – Sebastian Szczurek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie opolskim.

Mężczyźni są bardziej świadom przysługującego im świadczenia z ZUS-u niż jeszcze kilka lat temu. Ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.

Urlop ojcowski oraz zasiłek macierzyński za okres tego urlopu może zostać wykorzystany jednorazowo albo w nie więcej niż dwóch częściach, z których kolejna nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej części urlopu ojcowskiego. Żadna z części urlopu ojcowskiego nie może być krótsza niż tydzień.

ZUS może wypłacić pieniądze w ramach zasiłku „ojcowskiego” jeśli ojciec dziecka jest zgłoszony (dobrowolnie lub obowiązkowo) do ubezpieczenia chorobowego. Może po niego sięgnąć pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ale również zleceniobiorca
i osoba prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą. W przypadku przedsiębiorcy, za okres urlopu ojcowskiego przysługuje mu zasiłek z ZUS wypłacany na zasadach analogicznych do pracowników etatowych. Zasiłek za okres urlopu ojcowskiego jest wypłacany w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru (inaczej niż przy zasiłku chorobowym, za który przysługuje 80 proc. wymiaru podstawy).

ZUS wypłaci zasiłek za okres urlopu ojcowskiego, gdy ubezpieczony dostarczy odpis skróconego aktu urodzenia dziecka, wypełniony formularz ZUS-Z3b oraz wniosek o urlop ojcowski czyli druk ZUS ZAO. We wniosku należy wskazać okres w jakim ojciec zamierza go wykorzystać. Komplet dokumentów trzeba dostarczyć do ZUS najpóźniej dzień przed rozpoczęciem urlopu ojcowskiego.

Podstawę zasiłku z tytułu urlopu ojcowskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc,
w którym powstało prawo do zasiłku. Wysokość świadczenia to 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Macierzyński i rodzicielski dla taty i mamy

Gdy na świat przychodzi dziecko, rodzice mogą wykorzystać w łącznie 61. tygodni na rzecz opieki nad potomstwem. To czas kiedy nie muszą iść do pracy. Na ten okres składają się urlop macierzyński i rodzicielski. Czas tych urlopów może być dłuższy jeśli urodzi się więcej niż jedno dziecko lub jeśli rodzice mają zaświadczenie „Za życiem”.

Urlop macierzyński przysługuje przez 20. tygodni, z których pierwszych 14. tygodni to okres wyłącznie dla mamy dziecka. Po tym czasie – jeśli mama zdecyduje się wrócić do pracy – potomstwem może się opiekować w ramach tego świadczenia ojciec jeśli jest zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli minie czas urlopu macierzyńskiego, oboje rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego. W obliczu aktualnych przepisów może on trwać do 41. tygodni –
w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka oraz do 43. tygodni – jeśli urodziło się więcej niż jedno dziecka. Urlop rodzicielski może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach, nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia. Urlop może zostać udzielony w nie więcej niż w 5 częściach.

Co ważne, dodatkowe 9. tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje tylko jednemu z rodziców. Jeśli ubezpieczona mama wykorzystała urlop rodzicielski w maksymalnym wymiarze np. 32. lub 34. tygodni, to pozostałe 9. tygodni może wykorzystać już tylko drugi rodzic. Jeśli z niego nie skorzysta, to urlop przepadnie. Rodzice mogą się podzielić urlopem rodzicielskim, w taki sposób, że matka wykorzystuje 20 tygodni urlopu, a ojciec 21 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski może trwać także 38 tygodni, jeśli rodzice przyjmą na wychowanie starsze dziecko. Z kolei rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie „Za życiem” mają prawo do 65 tygodni urlopu rodzicielskiego, gdy urodziło się, bądź przyjęli na wychowanie jedno dziecko. W przypadku porodu mnogiego jest to 67 tygodni urlopu rodzicielskiego, a w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka 62 tygodnie (w wieku do lat 7 lub do 10 roku życia, jeśli otrzymało decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego albo do 14 lat w przypadku wystąpienia do sądu w sprawie jego przysposobienia).

– W 2024 roku w województwie opolskim wypłaciliśmy blisko 12,8 tysięcy zasiłków macierzyńskich, z czego zdecydowana większość trafiła do pań, bo aż 8400. Dane dotyczące wypłaty zasiłku rodzicielskiego pokazują, że po to świadczenie panie sięgają w jeszcze większej proporcji. Na około7,5 tysiąca wypłaconych zasiłków w regionie, aż 6,6 tysiąca opolski ZUS wypłacił paniom, a jedynie 876 przekazał mężczyznom – Sebastian Szczurek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w Opolu.

Sebastian Szczurek

Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS

województwa opolskiego