Upadłość konsumencka – czym jest, kto może ją ogłosić i jakie ma skutki

Piętrzące się i nieustannie rosnące długi, którym nie jest się w stanie sprostać są ogromnym obciążeniem dla każdego. Taka sytuacji grozi przecież utratą domu, całego majątku. W wielu przypadkach problemy finansowe nie są naszą winą – wiążą się z problemami rodzinnymi, utratą pracy, chorobą. W ostatnich latach panująca pandemia coronavirusa doprowadziła nie tylko do upadku dużej liczby przedsiębiorstw, ale również do problemów finansowych wielu indywidualnych jednostek związanych z rosnącą inflacją i drastycznym zwiększeniem się rat zaciągniętych kredytów z uwagi na wzrost stóp procentowych. Należy jednak pamiętać, że istnieje rozwiązanie, które pozwala uporać się ze spiralą długów i daje szansę na nowy start dla osób borykających się z zadłużeniem. Tym rozwiązaniem jest upadłość konsumencka, dlatego warto wiedzieć o niej więcej. Dowiedz się czym dokładnie jest upadłość konsumencka, jak również kto może ogłosić upadłość konsumencką i jakie ma skutki, czytając opracowanie, które dla Ciebie przygotowaliśmy.

Czym jest upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka jest specjalnym postępowaniem sądowym i szczególnym trybem upadłości, który jest właściwy w sytuacji, gdy osoba fizyczna nie jest w stanie spłacić ciążących na niej zobowiązań. Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie konsumenta (umorzenie, likwidacja jego długów) – częściowe lub pełne oraz jednocześnie zaspokojenie roszczeń wierzycieli z majątku należącego do dłużnika. Jednak niewątpliwe podstawową rolą wskazanego postępowania jest funkcja oddłużeniowa. Postępowanie dotyczące upadłości konsumenckiej może być bowiem prowadzone nawet w sytuacji, gdy dłużnik nie posiada majątku, a zatem nie ma możliwości zaspokojenia wierzycieli. Umorzenie zobowiązań konsumenta może być więc jedynym uzasadnieniem prowadzenia postępowania, niepołączonym z windykacją na korzyść wierzycieli.

Regulacją dotyczącą upadłości konsumenckiej jest ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe. Warto zaznaczyć, że w marcu 2020 r. weszła w życie nowelizacja tej ustawy dotycząca upadłości konsumenckiej. Nowelizacja ta znacząco uprościła procedurę, otwierając tym samym dostęp do upadłości konsumenckiej wielu osobom, które według wcześniej obowiązujących przepisów nie mogłyby z niej skorzystać. W efekcie wprowadzonych zmian, od 2020 r. możemy zaobserwować znaczny wzrost liczby wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Z punktu widzenia konsumenta nowelizacja była z pewnością korzystna, gdyż dzięki niej obecnie cała procedura jest znacznie prostsza. Nie należy jednak utożsamiać upadłości konsumenckiej z magicznym i idealnym rozwiązaniem problemów finansowych. Powinna być to ostateczność, którą rozważa się dopiero kiedy osoba fizyczna nie ma żadnych możliwości, by uregulować swoje długi.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Większość osób rozumie czym ogólnie jest upadłość konsumencka. Jednak najważniejszym i najczęstszym pytaniem jakie się w tej kwestii pojawia jest to, kto może ogłosić upadłość konsumencką.

Przede wszystkim, procedura ta jest skierowana do konsumentów, czyli osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Osoby te nie mogą prowadzić działalności gospodarczej w chwili składania wniosku. Zatem upadłość konsumencka może być ogłoszona także wobec osób fizycznych, które poprzednio były przedsiębiorcami, wspólnikami spółek odpowiadającymi swoim majątkiem za zobowiązania spółki, ale obecnie już nie prowadzą działalności gospodarczej. Ponadto, od 2020 r. droga do upadłości konsumenckiej została również otwarta dla osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Również osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne mogą skorzystać z tej procedury, jednak tylko w przypadku, gdy nie prowadzą oni równocześnie innej działalności gospodarczej, zawodowej lub nie są wspólnikami spółek.

Natomiast upadłości konsumenckiej nie mogą ogłosić przedsiębiorcy ani wspólnicy spółek jawnych i partnerskich, komplementariusze w spółkach komandytowych i komandytowo- akcyjnych, komandytariusze i akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej odpowiadający jak komplementariusze. W sprawach tych osób postępowanie upadłościowe jest prowadzone na zasadach ogólnych, a nie w szczególnym trybie upadłości konsumenckiej.

Kolejnym warunkiem jaki należy spełnić jest bycie niewypłacalnym. Upadłość ogłasza się bowiem w stosunku do dłużników (w tym przypadku konsumentów), którzy są niewypłacalni. Jak wskazuje Prawo upadłościowe dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Chodzi o sytuacje kiedy np. nie jesteś w stanie spłacać rat kredytu czy pożyczki w terminie, płacić rachunków za czas, opłacać czynszu na mieszkanie. Nie mogą być to jednak jedynie tymczasowe problemy z płynnością finansową, a faktycznie występujące i poważne zaległości. Przepis wskazują, że opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań powinno przekraczać trzy miesiące.

Jednym z uproszczeń, które zostało wprowadzone dla konsumentów wspomnianą nowelizacją w 2020 r. jest to, że osoba chcąca ogłosić upadłość nie musi już podawać powodów swojej niewypłacalności. Na etapie zgłaszania upadłości nie jest badane z jakich przyczyn doszło do upadłości – czy stało się to z Twojej winy czy wskutek okoliczności, na które nie miałeś wpływu. Sądy nie będą już oddalać wniosków o upadłość, jeżeli zadłużenie powstało w wyniku umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa (np. nieumiejętnego korzystania z usług kredytowych). Jednak nie oznacza to, że tzw. moralność płatnicza konsumenta nie ma żadnego znaczenia. W dalszym toku postępowania niewłaściwe zachowanie dłużnika będzie miały wpływ i może decydować o tym, czy i w jakim zakresie nastąpi oddłużenie konsumenta, czyli umorzenie jego długów.

Kiedy nie jest możliwe ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Poza warunkami wskazującymi kto może ogłosić upadłość konsumencką, prawo przewiduje również przesłanki, które to uniemożliwiają. Dwa z nich wynikają ze wskazanych wcześniej warunków pozytywnych. Zatem upadłość konsumencka nie będzie możliwa, kiedy dłużnik nie jest konsumentem, a przedsiębiorcą, a zatem prowadzi działalność gospodarczą, jak również wtedy, gdy nie jest on osobą niewypłacalną, gdyż np. opóźnienie w wykonywaniu przez niego zobowiązań wynosi krócej niż 3 miesiące. Ponadto, sąd nie ogłosi upadłości jeżeli: w ciągu ostatnich 10 lat dłużnik już złożył wniosek o upadłość i została ona ogłoszona, a część lub całość zobowiązań została umorzona, w ciągu ostatnich 10 lat dłużnik dokonał czynności skutkującej pokrzywdzeniem wierzycieli np. przekazał nieruchomość osobie najbliższej w celu uniknięcia jej zajęcia przez komornika. Natomiast jak już wspomniano, przeszkodą do ogłoszenia upadłości nie jest brak majątku po stronie konsumenta. Zatem procedura jest możliwa zarówno dla dłużników posiadających majątek, jak i nie posiadających majątku, jeżeli oczywiście spełnią odpowiednie, wskazane przez nas wcześniej przesłanki.

W jaki sposób ogłosić upadłość konsumencką?

Skoro wiesz już czym jest upadłość konsumencka i kto może ją ogłosić, czas przejść do wyjaśnienia, w jaki sposób należy to zrobić. Jako że upadłość konsumencka jest ogłaszana przez sąd, to konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. Wniosek ten poza konsumentem będącym dłużnikiem może również zgłosić jego wierzyciel. Wniosek składa się do sądu rejonowego – sądu upadłościowego, który jest właściwy dla miejsca zwykłego pobytu dłużnika. Wniosek przybiera formę urzędowego formularza, który znajdziesz na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości – jest to wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Jedyne co zatem pozostaje, to wypełnić wskazany wniosek poprzez wpisanie informacji w odpowiednie rubryki, czy czyni cały proces dużo prostszym.

We wniosku należy podać swoje dane. Należy też podać aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną – jakie posiadasz ruchomości, nieruchomości, środki pieniężne, należności, które inne osoby są Ci winne. Kolejną informacją, którą należy podać jest lista wierzycieli i informacje na temat długów, jakie wobec nich posiadasz. Ponadto musisz podać informację o uzyskiwanych w ciągu 6 miesięcy przychodach, kosztach utrzymania Twoich i osób pozostających na utrzymaniu. Wymagane jest również wskazanie informacji o czynnościach prawnych dotyczących nieruchomości, udziałów w spółkach, czy ruchomości, wierzytelności i innych praw, których wartość przekracza 10.000 zł. Wniosek zawiera też rubrykę, w której możesz uzasadnić swój wniosek – opisać trudną sytuację i uargumentować, dlaczego spełniasz kryteria, aby być objęty upadłością konsumencką.

We wniosku musisz również wskazać dowody potwierdzające okoliczności wskazane w uzasadnieniu wniosku, czyli składniki majątku, długi, dochody, koszty utrzymania. Dowodami tymi będą dokumenty takie jak: zaświadczenie o zarobkach, dokumenty stwierdzające chorobę, niezdolność do pracy, dokumenty z banku dotyczące zadłużenia, faktury potwierdzające wydatki i wiele innych. Dokumenty te trzeba również załączyć do wniosku. Na koniec wymagane jest złożenie oświadczenia, że dane przez Ciebie podane we wniosku są prawdziwe (za podawanie informacji nieprawdziwych grozi odpowiedzialność karna) i podpisanie wniosku.

Po wypełnieniu wniosku i dołączeniu do niego odpowiednich dokumentów pozostaje jedynie złożyć go do odpowiedniego sądu. Wniosek podlega opłacie w wysokości 30 zł. Jednak nie są to jedyne koszty. Jeżeli sąd ogłosi upadłość i postępowanie przejdzie do kolejnego etapu musisz być przygotowany na dodatkowe koszty związane z postępowaniem sądowym i wynagrodzeniem syndyka. Warto pamiętać, że należy skrupulatnie i prawidłowo wypełnić wniosek i przygotować odpowiednie dokumenty, aby jasno wskazać, że powinna wobec Ciebie zostać ogłoszona upadłość. Posiedzenie sądowe, na którym będzie rozpatrywany Twój wniosek jest co do zasady posiedzeniem niejawnym, bez udziału wnioskodawcy, więc nie będziesz miał okazji naprawić ewentualnych pomyłek.

Po złożeniu wniosku sąd zbada Twoją sytuację, ustalając podstawy do ogłoszenia upadłości i na tej podstawie zadecyduje, czy wyda postanowienie i ogłosi Twoją upadłość czy Twój wniosek zostanie oddalony.

Co dzieje się po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej?

Pytania dotyczące upadłości najczęściej dotyczą tego kto może ogłosić upadłość konsumencką i jak to zrobić. Jednak zdaje się, że dużo mniejsze zainteresowanie tym, co dzieje się, kiedy sąd uwzględni nasz wniosek i wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Natomiast powinieneś mieć świadomość z czym wiąże się ogłoszenie upadłości, aby ocenić czy jest to dla Ciebie odpowiednie rozwiązanie.

Kiedy sąd ogłosi twoją upadłość rozpoczyna się drugi etap postępowania, tzw. postępowanie upadłościowe właściwe. Na jego początku powoływany jest syndyk i sędzia-komisarz, którzy dalej prowadzą postępowanie. Od momentu ogłoszenia upadłości wstrzymane zostają postępowania egzekucyjne i windykacje prowadzone przeciwko Tobie, co z pewnością jest dużą zaletą. Jeżeli wraz z małżonkiem pozostawaliście we wspólności majątkowej małżeńskiej od momentu upadłości powstaje miedzy Wami rozdzielność majątkowa. Musisz też pamiętać, że wraz z ogłoszeniem upadłości nie możesz już swobodnie rozporządzać swoim majątkiem. Staje się on masą upadłości, którą zarządza syndyk. W skład masy upadłości wchodzi również wynagrodzenie upadłego w tej części, która nie podlega zajęciu. Jako upadły musisz wskazać i wydać syndykowi swój majątek oraz dokumentacje go dotyczącą.

Syndyk sporządza inwentaryzację majątku masy upadłości i dokonuje spieniężenia (sprzedaży) majątku konsumenta. Ze sprzedaży są wyłączone przedmioty pierwszej potrzeby, niezbędne do prowadzenia gospodarstwa domowego. Syndyk może nawet sprzedać mieszkanie w którym mieszkasz, jednak z otrzymanej ze sprzedaży kwoty musi Ci przekazać środki na wynajem mieszkania. Następnie syndyk przekazuje uzyskane środki wierzycielom zgodnie z planem podziału. Jeżeli majątek nie pozwala na spłatę wszystkich długów, albo upadły nie miał żadnego majątku, sąd może ustalić plan spłaty wierzycieli, który dłużnik musi realizować przez oznaczony okres czasu. W wyjątkowych sytuacjach sąd może odstąpić od ustalania planu spłat wierzycieli i umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty.

Warto jeszcze raz podkreślić – upadłość konsumencka nie jest idealnym rozwiązaniem. Ma zarówno zalety jak i wady. Większość osób, które składają wniosek liczy na umorzenie wszystkich długów. Jednak takie przypadki zdarzają się w praktyce niezwykle rzadko, jedynie gdy dłużnik nie ma majątku i jest jednocześnie całkowicie niezdolny do pracy. W przeciwnym razie upadły i tak będzie zobowiązany spłacić przynajmniej część zobowiązań, a jedynie niewykonane w wyniku zrealizowania planu spłaty wierzycieli zostaną umorzone. Co więcej, niektóre zobowiązania nigdy nie mogą zostać umorzone. Są to zobowiązania alimentacyjne, obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także obowiązek zapłaty orzeczonych kar grzywny. Przed zdecydowaniem się na złożenie wniosku warto zatem rozważyć wszelkie za i przeciw, by być w pełni świadomym na co się decydujesz.

Pomoc adwokata w sprawie dotyczącej upadłości konsumenckiej

Nawet pomimo dostępnego urzędowego formularza wniosku, cała procedura związana z upadłością konsumencką może być przytłaczająca i stresująca dla osoby nieposiadającej wiedzy prawniczej. Skorzystanie z usług profesjonalisty z pewnością ułatwi cały proces i zmniejszy Twój stres. Doświadczeni adwokaci z zespołu Chojka Kancelaria Adwokacka razem z Tobą przeanalizują Twoją sytuację i szanse na uzyskanie postanowienia w przedmiocie upadłości konsumenckiej oraz wskażą Ci skutki z jakim będzie się ona wiązała. Pomogą Ci również odpowiednio wypełnić wniosek i wskażą jakie dokumenty należy do niego dołączyć, jak również będą reprezentować Twoje interesy w toku całego postępowania sądowego. Nie działaj samodzielnie – powierz swoją sprawę doświadczonym adwokatom, którzy udzielą Ci skutecznej pomocy dostosowanej do Twojej sytuacji!
Opracowanie: www.adwokatchojka.pl

Źródła:
1. ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520),
2. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Wyd. 7, Warszawa 2022, Legalis,
3. R. Adamus, Prawo upadłościowe. Komentarz, Wyd. 3, Warszawa 2021, Legalis,
4. H. Buk, D. Chrapoński, W. Gewald, W. Klyta, A. Malmuk-Cieplak, M. Mozdżeń, A. Torbus,
A. J. Witosz, Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2021, Lex,
5. Ministerstwo Sprawiedliwości, Upadłość konsumencka oraz układ konsumencki. Praktyczny poradnik dłużnika, Warszawa 2021.